به گزارش خبرگزاری حوزه، سومین نشست از سلسله نشستهای «قرار هفت» با موضوع «کنشگری نوجوان و سینمای دفاع مقدس» امروز، ۸ مهرماه، در بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد. این جلسه با حضور محمدرضا شریفینیا (بازیگر و تهیهکننده سینما و تلویزیون) و رسول صدرعاملی (نویسنده، کارگردان و تهیهکننده) برگزار شد و پیش از آغاز جلسه، فیلم سینمایی «باشو غریبه کوچک» ساخته بهرام بیضایی برای حاضران نمایش داده شد.
محمدرضا شریفینیا در ابتدای جلسه با اشاره به تأثیر عمیق سینمای دفاع مقدس گفت: وقتی فیلم «باشو غریبه کوچک» را دیدم، کیفیت بالای اثر و فضای همدلی موجود در آن برایم بسیار تأثیرگذار بود. همان نکتهای که رسول صدرعاملی درباره اهمیت همدلی نوجوانان مطرح کرد، اساساً یکی از مهمترین آموزههای این فیلم است.
شریفینیا با تأکید بر حضور نوجوانان در دفاع مقدس بیان کرد: بخش زیادی از شهدای جنگ را دانشآموزان تشکیل میدهند، اما سینمای ما کمتر به زندگی و دغدغههای آنان پرداخته است. دلیل عمده این خلأ، محدودیتها و فشارهایی است که مانع نمایش پیامدهای جنگ بر خانوادهها شد. بسیاری از آثار به دلیل بازنمایی تبعات جنگ بر زندگی شخصی افراد با مشکلات و توقیف مواجه شدند، در حالی که نوجوانان در این شرایط تجربههای قهرمانانه و انسانی فراوانی داشتند.
وی تجربه شخصی خود را با اشاره به فیلم «قصه عشق پدرم» توضیح داد و گفت: داستان فیلم درباره نوجوانی است که میخواهد به جبهه برود، اما خانوادهاش مانع او میشوند. این نوجوان سرانجام به جبهه رفت و دیگر بازنگشت. فیلم، تأثیر جنگ بر خانواده او را به تصویر میکشد، از جمله فشار روانی پدر، برادر و خواهر نوجوان شهید. با این حال، این اثر نیز با مشکلات جدی مواجه شد، چرا که بازنمایی پیامدهای جنگ بر زندگی خانوادهها اغلب به عنوان «ضدجنگ» تعبیر میشد.
شریفینیا در ادامه افزود: جنگ پیامدهای روانی و اجتماعی عمیقی داشته است و بسیاری از نوجوانان یا اسیر شده و یا در شرایط دشوار جنگ رشد کردند، اما هنوز کمتر فرصتی برای بازنمایی واقعی آنها در سینمای دفاع مقدس فراهم شده است. جز معدود آثار، مانند «۲۳ نفر»، روایت زندگی نوجوانان و تحلیل نسل امروز در این حوزه خالی است.
وی همچنین به تجربه نویسندگی خود اشاره کرد و گفت: اولین کتابم با عنوان «پسری به رنگ شب» در سال ۱۳۵۵ منتشر شد و تاکنون بیش از دو میلیون نسخه از آن به چاپ رسیده است. این کتاب به موضوع تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی و مبارزه نوجوانان در شرایط سخت اجتماعی میپردازد و نشان میدهد چگونه نوجوانان میتوانند در مواجهه با مشکلات هویت و شخصیت خود را شکل دهند. چنین رویکردی در سینما نیز باید مورد توجه قرار گیرد تا نوجوانان در بطن واقعیتهای زندگی قرار گیرند و رشد و مسئولیتپذیری آنها معنا پیدا کند.
شریفینیا درادامه سخنان خود تأکید کرد: یکی از چالشهای اساسی سینمای دفاع مقدس، عدم درک عمیق نوجوانان و پرداختن به دغدغهها و احساسات آنهاست. نوجوانان باید در آثار سینمایی مستقل و با شخصیت واقعی خود دیده شوند، نه صرفاً به عنوان بازیگران صحنههای جنگ. بهرهگیری از منابع تاریخی و اسناد شفاهی خانوادههای شهدا میتواند به خلق شخصیتهای نوجوان واقعی و ملموس کمک کند و ارتباط نسل جدید با تاریخ و ارزشهای دفاع مقدس را تقویت کند
شریفینیا در بخش دیگری از سخنان خود به ضرورت پرداختن به زندگی نوجوانان در بطن جامعه اشاره کرد و گفت: نوجوانان نه تنها در جبهه، بلکه در خانهها و محلهها نیز با تبعات جنگ مواجه بودند. بسیاری از خانوادهها به دلیل فقدان سرپرست، مجبور بودند نوجوانان را به جای خود مسئولیتپذیر کنند. این شرایط به نوعی تربیت اجباری و پیشرفته برای آنان ایجاد میکرد که هنوز در سینمای دفاع مقدس کمتر به تصویر کشیده شده است. او تأکید کرد: «اگر بخواهیم واقعیتهای جنگ را به نسل امروز منتقل کنیم، باید نوجوانان را در متن این تجربهها ببینیم و زندگی واقعی آنها را نشان دهیم، نه صرفاً تصاویر جنگ و خشونت.»
وی همچنین به اهمیت آموزش و پژوهش در حوزه سینمای نوجوان اشاره کرد و افزود: «فیلمسازانی که با مسائل نوجوانان و روانشناسی اجتماعی آنها آشنا هستند، قادر خواهند بود آثار اثرگذار خلق کنند. بسیاری از شخصیتهای نوجوان در آثار موجود، تنها بازیگران صحنههای جنگ هستند و فرصت شکلگیری هویت و مهارتهای زندگی آنها نمایش داده نمیشود. باید بتوانیم این خلأ را با منابع تاریخی و اسناد شفاهی پر کنیم.»
پس از سخنان شریفینیا، رسول صدرعاملی به بیان نقش نوجوانان در دوران دفاع مقدس پرداخت و اظهار کرد: هرچند آمار رسمی حضور نوجوانان در جنگ حدود ۳۶ هزار نفر اعلام شده، اما واقعیت این است که بسیاری از فعالیتهای اساسی و فرماندهی جنگ بر دوش نوجوانان بوده است. آنها نه تنها در جبهه حضور داشتند، بلکه در سطح جامعه مسئولیت مدیریت خانواده و زندگی روزمره را بر عهده داشتند، چرا که بسیاری از پدران و برادران بزرگشان در جنگ بودند. این نسل با وجود فشارهای شدید، تجربیات ارزشمند و قهرمانانهای داشت.
صدرعاملی افزود: سینمای نوجوان در ایران کمتر توانسته به دغدغهها و زندگی خود نوجوانان بپردازد. آثار موجود عمدتاً به روایت کلی جنگ میپردازند و توجه کافی به شخصیت نوجوان و مسائل مرتبط با زندگی او نشده است. به عنوان نمونه، فیلم «نیاز» ساخته داوودنژاد، نشان میدهد نوجوانان چگونه با احساس مسئولیت اجتماعی و تلاش قهرمانانه، زندگی خود و اطرافیانشان را شکل میدهند.
وی همچنین بر تفاوت سینمای کودک و نوجوان تأکید کرد و گفت: سینمای کودک باید شاداب و مفرح باشد، اما سینمای نوجوان باید به دوران حساس زندگی، از حدود ۱۳ تا ۲۱ سالگی توجه کند؛ دورهای که فرد مهمترین تصمیمات زندگی خود را میگیرد و بیشترین نیاز به توجه و هدایت را دارد. سینما میتواند به نوجوانان فرصت دهد تا با جهان پیرامون خود ارتباط برقرار کنند، ذهن خود را به چالش بکشند و تجربه اجتماعی خود را شکل دهند.
صدرعاملی ادامه داد: فیلمهای نوجوان باید همزمان به تقابل و همدلی فرهنگی توجه کنند و نوجوانان را با واقعیتهای اجتماعی و تنوع فرهنگی کشور آشنا سازند. اگر در ۴۰ سال گذشته به این نکات توجه میشد، امروز جامعهای رستگارتر داشتیم. سینما میتواند به آموزش همزیستی مسالمتآمیز و احترام به تفاوتها در نسل نوجوان کمک کند.
وی تأکید کرد: تنهایی و جدایی نوجوانان از خانواده و جامعه، تبعات جنگ است. فیلمساز باید نشان دهد که چگونه نوجوانان از مناطق خود به سرزمینهای ناشناخته کوچ کردهاند و در کنار آن با فرهنگها و زیستبومهای متفاوت روبهرو شدهاند. پرداخت به این واقعیتها، ضمن حفظ ارزش تاریخی، میتواند الگویی برای نسل امروز باشد و نقش سینما در تربیت اجتماعی و فرهنگی نسل آینده را تقویت کند.
صدرعاملی نیز در تکمیل بحث گفت: سینمای نوجوان باید پیامدهای واقعی جنگ بر فرد و جامعه را به تصویر بکشد، از جمله مسئولیتهای اجتماعی، همدلی و تصمیمگیریهای سخت این نسل. اگر نوجوانان بتوانند در فیلمها مشکلات و دشواریهای زندگی خود را ببینند، میتوانند با تحلیل آنها، قدرت تصمیمگیری و همدلی اجتماعی خود را تقویت کنند. این کار نه تنها یک روایت تاریخی است، بلکه آموزش اجتماعی و فرهنگی نسل آینده را نیز تضمین میکند.
وی در ادامه به ضرورت تعامل میان سینما و آموزش رسمی اشاره کرد و تصریح کرد: میتوان از سینما به عنوان ابزاری برای پرورش تفکر انتقادی، آگاهی اجتماعی و مسئولیتپذیری نوجوانان استفاده کرد. وقتی فیلمها با واقعیتهای زندگی نوجوانان همخوانی داشته باشند، اثرگذاری آنها در جامعه بیشتر خواهد بود و نوجوانان میتوانند درسهای اخلاقی و اجتماعی را به صورت ملموس تجربه کنند.
انتهای پیام
نظر شما